Patti Smith. Σκόρπιες Σκέψεις, Σπόροι στο Χώμα...

Σκόρπιες σκέψεις και λέξεις της κυρίας στη φωτογραφία. Φράσεις σκορπισμένες σαν σπόροι μες στη γη, πεταμένες δω κι εκεί. Ποιος ξέρει όμως... ίσως κάποιοι απ’ αυτούς τους σπόρους να πετάξουν ένα μικρό βλαστάρι στη σκέψη σου, φίλε αναγνώστη. Και ο καρπός της Patti Smith να γίνει και δικός σου.

«Οι πάντες σκέφτονται τον Θεό σαν άνθρωπο – δεν μπορείς να κάνεις κάτι γι’ αυτό: ο Άι Βασίλης ήταν άνθρωπος, άρα και ο Θεός πρέπει να ‘ναι το ίδιο».

***

«Ένας καλλιτέχνης φορά το έργο του στη θέση των πληγών του».

***

«Ήμουν πάντα της πεποίθησης πως το Ροκ ‘εν Ρολ ανήκει στον κόσμο... όχι στους ροκ σταρ»

***

«Για μένα το Πανκ Ροκ είναι η ελευθερία να δημιουργείς, η ελευθερία να είσαι πετυχημένος, η ελευθερία να είσαι αποτυχημένος, η ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου. Η ελευθερία».

***

***

«Ο Χριστός ήταν ένας άνθρωπος άξιος να επαναστατήσεις εναντίον του, γιατί ήταν επανάσταση ο ίδιος»

***

«Καθόλου δε με φοβίζει η τρομοκρατία. Εκείνο που φοβάμαι είναι η απώλεια της ελευθερίας μας, της κινητικότητάς μας, της παγκόσμιας συντροφικότητας».

***

«Λάτρευα τα βιβλία· πέρασα την παιδική μου ηλικία διαβάζοντας. Σας παρακαλώ, όσο και αν εξελιχθούμε στην τεχνολογία, μην εγκαταλείψετε τα βιβλία... Δεν υπάρχει τίποτα ωραιότερο στον υλικό μας κόσμο απ’ τα βιβλία».

***

«Τίποτα ποτέ δεν γίνεται να επαναληφθεί, ν’ αναπαραχθεί το ίδιο. Καμιά αγάπη, κανένα κόσμημα, ούτε μια μικρή γραμμή».

***

«Θυμήσου, εμείς είμαστε θνητοί· μα η ποίηση δεν είναι».

***

«Όταν πέφτεις πάνω σ’ ένα τοίχο, κλώτσησε απάνω του».

***

«Δεν χρειάζονται όλα τα όνειρα να γίνονται κατανοητά».

***

***

«Σε περιόδους που αισθανόμουν πεσμένη, σκεφτόμουν ποιο το νόημα της δημιουργίας της τέχνης. Για ποιον την κάνουμε; Προσπαθούμε να μιμηθούμε το Θεό; Επικοινωνούμε με τους εαυτούς μας; Και ποιος ήταν ο υπέρτατος στόχος; Να δει κάποιος την τέχνη του να στεγάζεται σε κάποιον απ’ τους μεγάλους ζωολογικούς κήπους της τέχνης – είτε τους λέμε Μοντέρνα Μουσεία, είτε Λούβρο».

***

«Ένας συγγραφέας ή καλλιτέχνης δεν μπορεί να προσδοκεί πως θα τον αγκαλιάσει ο κόσμος. Είχα φτιάξει δίσκους που φαινόταν πως δεν τους άκουγε κανείς. Γράφεις βιβλία ποίησης, που άντε να διαβάσουν 50 άνθρωποι. Και συνεχίζεις παρόλ’ αυτά να κάνεις τη δουλειά σου, γιατί έτσι πρέπει - γιατί αυτό είναι το κάλεσμά σου.

Μα είναι όμορφο να σε αγκαλιάζει ο κόσμος...»

***

«Η αλήθεια είναι πως όσο μεγαλώνεις στη ζωή, το κυνήγι της τέχνης και το κυνήγι νέων ιδεών, όλα αυτά κρατούν το νου σου φρέσκο».

***

«Για κάθε τί άσχημο που γίνεται, συμβαίνουν ταυτόχρονα εκατομμύρια συναρπαστικά πράγματα, όπως η κυκλοφορία ενός υπέροχου βιβλίου, μια ωραία νέα ταινία, ο ουρανός που μοιάζει με χρυσός, ή το καλύτερο φλιτζάνι καφέ που είχες στη ζωή σου».

***

« - Τι θα απογίνουμε εμείς; ρώτησα.

- Πάντα θα υπάρχει το εμείς, απάντησε.»

***

Και ένα που νομίζω είναι γνωστό σε αρκετούς ανάμεσά σας...

«Ο Ιησούς πέθανε για τις αμαρτίες κάποιων άλλων... όχι τις δικές μου».

"Jesus Died For Somebody's Sins... But Not Mine"

“Jesus died for somebody’s sins… but not mine”.

Ελάχιστες φορές ένας στίχος υπήρξε τόσο σημαδιακός για την ιστορία της μουσικής και το πνεύμα ενός ολόκληρου κινήματος. Λέξεις που πάλλονται στον υγρό, ηδονικό ρυθμό της επανάστασης, γράμματα που ακτινοβολούν δαιμονικά, μάτια μιας γάτας στο σκοτάδι. Η γάτα στέκεται ακίνητη, η ουρά της τεντωμένη, προκλητική, βέλος τοξεύοντας τον ουρανό, αναπνέοντας τις ηδονές της νύχτας. Και σύ την παρατηρείς να σε κοιτάζει – ατίθαση, αδάμαστη, ανεξάρτητη.

«Δε ξέρω πως τα είχατε κανονίσει μέχρι τώρα, κύριος», φαίνεται να σου λέει. «Μα εγώ ζω για το νυχτερινό αέρα, το τρεχαλητό πίσω απ’ τη σελήνη, το σκαρφάλωμα σε σκιερές, ακανόνιστες κορφές, το σμίξιμο σε απόμερες γωνιές… Δες με! Τρέχω, τρέχω, τρέχω και είμαι λέφτερη. Κρατήστε για πάρτη σας τον κόσμο που χτίσατε οι ίδιοι, τούβλα αρίφνητα το ένα πάνω στ’ άλλο, τούβλα ομοιόμορφα, σφιχτά σα τα κεφάλια σας, φοβούμενα μη τυχόν και μετακινηθούν ένα βήμα παραπέρα και γκρεμιστεί το οχυρό – τοίχοι που υψώνονται σα θεόρατα βουνά.

Εμένα ο κόσμος μου είναι άλλος. Εσάς τοίχος σημαίνει σύνορο, σημαίνει κλείσιμο, σημαίνει προστασία – ο ένας απ’ τον άλλον, μα και απ’ τους εαυτούς σας… Γιατί όσα τείχη βλέπω να υψώνονται έξω από σας, άλλα τόσα βλέπω να υψώνονται μέσα σας.

Εγώ όμως δεν αγαπώ τους τοίχους παρά για τη σκιά που δίνουν, την ευχάριστη, αναπαυτική σκιά πάνω στην οποία απλώνω το κορμί μου! Και τις ωραιότερες σκιές παρέχουν οι τοίχοι που έχουν κατεδαφιστεί, εκείνοι πάνω στους οποίους μπορείς να τριγυρνάς, μέσα έξω, πέρα δώθε! Αυτός είναι ο κόσμος μου… Και αυτός ο κόσμος μου αρέσει».

Η γάτα θα μπορούσε τότε, μπροστά στα έκπληκτα σου μάτια, να έπαιρνε ξάφνου ανθρώπινη μορφή. Θα υψωνόταν και θα σε κοίταζε με εξυπνάδα και ένα σαρκαστικό χαμόγελο. Ποιήτρια της εξέγερσης, μια γυναίκα που δε δίνει δεκάρα για κανέναν, παρά για όσα αγαπά αληθινά, όσα της παρέχουν ανάσα και ζωή – το φεγγάρι, ο δρόμος και ο νυχτερινός της ουρανός. Και το όνομα αυτής της γάτας… Patti Smith.

source

Και ήταν αυτοί οι στίχοι, που ξεκινούσαν λέγοντας πως «ο Χριστός πέθανε για τις αμαρτίες κάποιων… μα όχι τις δικές μου», οι στίχοι που ανέδειξαν για πρώτη φορά τη παρουσία της στα μουσικά δρώμενα της εποχής της, τότε, στα μισά ακριβώς της δεκαετίας του 70, όταν κυκλοφορούσε το ντεμπούτο άλμπουμ της με τίτλο “Horses”… Δίσκος-ορόσημο για την εναλλακτική νεοϋορκέζικη σκηνή και το κίνημα που ακόμα δεν είχε λάβει το όνομα του – σύντομα ωστόσο θα καθιερωνόταν με τον τίτλο… “Punk”.

Το εναρκτήριο αυτό τραγούδι, του πρώτου δίσκου της, ονομαζόταν “Gloria”. Και υπήρξε ουσιαστικά διασκευή ενός ομότιτλου τραγουδιού της δεκαετίας του 60, τραγούδι που είχε γράψει ο Van Morrison. Μα αν το αυθεντικό “Gloria” του Van Morrison υπήρξε ένα κλασικό – αν και προκλητικό, για τα δεδομένα των καιρών του – τραγούδι αγάπης, αποπνέοντας το αισθησιακό άρωμα των 60’s, μιλώντας για μια γυναίκα η οποία «τρυπώνει μες στα μεσάνυχτα στο δωμάτιο του εραστή της»… η εκδοχή της Patti Smith υπερέβη αυτό το όριο, μεταμορφώνοντας το, αλλάζοντας τους στίχους του, δημιουργώντας κάτι νέο… κάτι που τεντώνεται και νιαουρίζει προκλητικά μέσα στη νύχτα, κοιτώντας σε με μάτια που αστραποβολούν.

Το όνομα “Gloria” παραπέμπει στον παραδοσιακό θρησκευτικό ύμνο με τίτλο “Gloria In Excelsis Deo” – η Δόξα (=Gloria) είναι εκείνη του Θεού, του Δημιουργού του Κόσμου. Ένας ύμνος με ρίζες ως τον 2^ο και 3^ο αιώνα μ.χ. Στον Van Morrison η “Gloria” μεταμορφώνεται σε μια κοπέλα, την ερωμένη του ποιητή… Μα σα να μην έφτανε αυτό, η Patti Smith, καθόλου τυχαία, επαναφέρει το θρησκευτικό υπόβαθρο, τονίζοντας μας, στον πρώτο κιόλας στίχο, πως «οι αμαρτίες του Χριστού… εμένα δε με αφορούν». 

Και μαζί με τις αμαρτίες δε με αφορούν οι νόμοι τους, οι κανόνες που έχτισαν, τείχη που αγγίζουνε τον ουρανό, φτάνουν ως τα σύννεφα, τις Πύλες του Παραδείσου. Δε με αφορούν τα θεόρατα τους τείχη, γιατί τα μέτρα τους δεν είναι ανθρώπινα. Δε με νοιάζει ο παράδεισος τους, καθώς προτιμώ αυτόν εδώ της γης… Και η δόξα είναι η δόξα που μοιράζομαι, μαζί της, εγώ και κείνη, όταν ανεβαίνει στο δωμάτιο μου τη νύχτα, όταν οι δείκτες σημαίνουν μεσάνυχτα…

Και τότε οι καμπάνες όλες αντηχούν χαρμόσυνα… Και τραγουδούν έναν γνώριμο σκοπό…

And the tower bells chime, 'ding dong' they chime

They're singing, 'Jesus died for somebody's sins but not mine.'….

The Velvet Underground - White Light / White Heat

The Velvet Underground – White Light/White Heat

Έτος – 1968

Είδος – Experimental Rock, Avant-Garde Rock, Noise Rock, Protopunk

Εν έτει 1968, κανείς δεν ήταν έτοιμος για τον συγκεκριμένο δίσκο. Αυτό δεν είναι μουσική όπως την ήξερε ο κόσμος. Πρόκειται αντίθετα για επίθεση, για έφοδο, για ένα προκλητικό άνοιγμα της απαγορευμένης μαύρης τρύπας που οδηγεί στο Χάος. Τα πόδια μιας πόρνης τραβεστί που χάσκουν διάπλατα. Το ξοδεμένο σπέρμα κάποιου συγχυσμένου ναύτη. Το τρυπημένο κεφάλι ενός παρανοϊκού εραστή. Μια αποτυχημένη εγχείρηση για την οποία δεν δίνει κανείς δεκάρα.

Καταμεσής μιας εποχής που διατυμπάνιζε τις αρετές της αγάπης προς αλλήλους και την δύναμη της μουσικής να ενώνει τον κόσμο, ο συγκεκριμένος δίσκος ερχόταν σαν ένα φτύσιμο στα μούτρα. «Αυτή είναι η πραγματικότητα!», διατυμπάνιζε με θόρυβο, παραληρώντας, αφρίζοντας, ξερνώντας ιστορίες του περιθωρίου. Ποιος είχε λοιπόν αυτιά να τον ακούσει? Ποιος είχε τη δύναμη να τον αντέξει?

Ελάχιστοι. Ήδη το περιβόητο ντεμπούτο των Velvet Underground με την μπανάνα είχε πατώσει στις πωλήσεις. Ο Andy Warhol τους είχε εγκαταλείψει, το ίδιο και η Nico – ο Lou Reed και η παρέα τους είχαν απομείνει μονάχοι, σε μια πόλη αφιλόξενη. Εκεί, στα σκοτεινά στενά της Νέας Υόρκης, το κλίμα διέφερε από εκείνο του Σαν Φρανσίσκο, όπως η μέρα με τη νύχτα. Δεν υπήρχε «κάντε έρωτα, όχι πόλεμο», δεν άνθιζαν λουλούδια στα μαλλιά. Τα ναρκωτικά δεν ήταν η πύλη για κάποια άλλη διάσταση, μα η φρικτή έξοδος προς έναν κόσμο άδειο και λευκό. Το σεξ δε συνιστούσε σημαία της νεοαποκτηθείσας ελευθερίας, μα συχνά την κάθοδο προς μια νέα μορφή σκλαβιάς. Ξεχάστε τις όμορφες χίπισσες με τα μακριά μαλλιά και τα πλουμιστά στολίδια. Εδώ θα βρείτε εραστές που τρελαίνονται, επιδειξιομανείς και τραβεστί.

Το άλμπουμ περιλαμβάνει 6 τραγούδια. Το ομότιτλο κομμάτι, παρέα με το «Here She Comes Now», αποτελούν τις πιο συμβατικές στιγμές του δίσκου, εκείνες που θυμίζουν περισσότερο ίσως το ντεμπούτο των Velvet Underground – αν και ακόμα και εδώ διαισθάνεσαι πως «κάτι έχει αλλάξει», και αυτό σε ανησυχεί.

Ήδη από το δεύτερο κομμάτι του άλμπουμ, επονομαζόμενο «The Gift», συνειδητοποιείς πως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με έναν συμβατικό ροκ δίσκο. Ουσιαστικά πρόκειται περί αφήγησης μιας ιστορίας από τον John Cale (που έπαιζε βιολί, όργανο και μπάσο στον δίσκο), χωρίς μελωδία και με έναν ξερό ρυθμό να συνοδεύει τα λόγια. Η ιστορία αναφέρεται σε ένα νεαρό ζευγάρι, τον Waldo και τη Μάρθα. Ο Waldo είχε μόλις τελειώσει τις σπουδές του και, όντας αναγκασμένος να επιστρέψει στην πόλη που έδραζε το πατρικό του, βιώνε πλέον το άγχος μιας σχέσης εξ’ αποστάσεως. «Θα είναι πιστή σε μένα τώρα που ζούμε σε άλλη πόλη?», τέτοια σκεπτόταν ο Waldo συνεχώς και είχε αρχίσει να τρελαίνεται.

Ώσπου μια ωραία πρωία του ήρθε μια συναρπαστική ιδέα. Θα έκλεινε τον εαυτό του σε ένα ωραίο, μεγάλο πακέτο, με την ετικέτα «εύθραστο» απ’ έξω, και θα το ταχυδρομούσε κατευθείαν στο σπίτι της Μάρθας! Και έτσι η Μάρθα θα το λάμβανε, θα το άνοιγε και – ω, τι ευχάριστη έκπληξη – θα πεταγόταν ο Waldo από μέσα όλος χαρά, σμίγοντας με την αγαπημένη του.

Έτσι και έκανε λοιπόν. Η λεπτομερής αφήγηση μεταφέρεται στο σπίτι της Μάρθας, ένα ωραίο μεσημέρι, τη στιγμή που παρελάμβανε το πακέτο. Ήταν μαζί με μια φιλενάδα της και τα λέγανε. Η Μάρθα κοιτούσε απορημένη το πακέτο, μη μπορώντας να καταλάβει τι μπορεί να περιέχει, ή ποιος το είχε στείλει – ενώ από το εσωτερικό του ο Waldo άκουγε τη λεπτή φωνή της και περιμένε με λαχτάρα, για τη στιγμή που το πακέτο θα άνοιγε και θα έκανε την θριαμβευτική του εμφάνιση…

Έλα όμως που δεν μπορούσαν η Μάρθα με τη φίλη της να ανοίξουν το πακέτο! Δοκίμασαν με τον κλασικό τρόπο, δε μπόρεσαν. «Γιατί δεν δοκιμάζεις να το σκίσεις από μέσα με αυτή τη σιδερένια λεπίδα?», κάνει τότε η φίλη της Μάρθας.

Πήραν λοιπόν τη λεπίδα, μεγάλη σα σπαθί, και πριν καλά καλά καταλάβει ο Waldo τι είχε γίνει, την πέρασαν καταμεσής του πακέτου, σκίζοντας το περίβλημα του, και, μαζί με αυτό, το κεφάλι του Waldo στα δύο.

Αυτό ήταν το «The Gift», που λέτε! Μια μακάβρια ιστορία στην οποία ωστόσο ξεχωρίζει μια κυνική αίσθηση μαύρου χιούμορ… Κάτι που θα γινόταν χαρακτηριστικό όλων των στίχων του Lou Reed στον δίσκο. Το «Lady Godiva’s Operation» για παράδειγμα, περιλαμβάνει την ιστορική μορφή της Lady Godiva, μιας Βρετανίδας ευγενούς του 11^ου αιώνα, η οποία έγινε γνωστή γυρνώντας ολόγυμνη με το άλογο της στους δρόμους της πόλης, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να απολογηθεί για τον βαρύ φόρο που είχε επιβάλει ο άντρας της στους χωρικούς. Σύμφωνα με τους αστικούς μύθους, ένας περαστικός με το όνομα Tom, την παρακολούθησε στα κρυφά, ενώ εκείνη γυρόφερνε γυμνή, και στην πορεία έχασε την όραση του – από εκεί βγήκε το όνομα «Peeping Tom», κοινώς, ο Ηδονοβλεψίας.

Lady Godiva, πίνακας του 19ου αιώνα του John Collier

Αυτή λοιπόν είναι η lady Godiva της ιστορίας… Από την άλλη, η lady Godiva του Lou Reed συνιστά ένα… ον αμφιβόλου φύλου (πιθανώς μια τραβεστί), η οποία κάνει μια εγχείρηση που δυστυχώς δεν είχε αίσιο τέλος.

Και αν όλα αυτά δεν σας έφταναν, το στιχουργικό κερασάκι στην τούρτα είναι η ιστορία που περιγράφεται στο «Sister Ray», το τελευταίο κομμάτι του άλμπουμ. Αναφέρεται μια μάζωξη ναυτών σε ένα σκοτεινό σημείο της πόλης, η συνάντηση τους με ορισμένες τραβεστί, και το αχαλίνωτο όργιο που ακολούθησε μετά, μέχρις ότου καταφτάσει η αστυνομία. Σε κάποια φάση ένας από τους ναύτες σκοτώνεται, αλλά κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται. Πολλές φορές κατά την διάρκεια του κομματιού ο Lou Reed επαναλαμβάνει τον στίχο «She’s busy sucking on his ding-dong»…

Πόσο θα τρόμαζαν οι χίπηδες με το περιεχόμενο αυτού του άλμπουμ!

Ως τώρα αναφέρθηκα εκτενώς στο στιχουργικό κομμάτι, θέλοντας να τονίσω το στοιχείο της ολικής, αστικής αποσύνθεσης και παρακμής (αλλά με μια δόση τρελού χιούμορ) που χαρακτηρίζει τον δίσκο… Που να ακούσετε και την μουσική!

Το «White Light/White Heat» συνιστά το πιο αντισυμβατικό άλμπουμ των Velvet Underground, το πιο δύσκολο στο άκουσμα. «Θέλαμε να φτιάξουμε έναν δίσκο αντίθετο σε κάθε αντίληψη περί ομορφιάς», είχε πει ο John Cale. Πρόκειται για επιτηδευμένη βρωμιά, ένα φτύσιμο στο μουσικό status quo της εποχής. Οι κιθάρες των Lou Reed και Sterling Morrison ξερνάνε ήχους σαν χαλασμένη αποχέτευση, το παραμορφωμένο όργανο του John Cale τρυπάει τα αυτιά σαν θόρυβος από εργοστάσιο. Ο ήχος είναι μονολιθικός, σχεδόν πρωτόγονος. Ένα ταξίδι στις σκοτεινές, ωμές ρίζες της μουσικής, ένα βουντού θορύβου. Σε σημεία η παραμόρφωση ξεπερνάει τα ανεκτά όρια της εποχής, γίνεται ξεδιάντροπη, χαώδης.

Η μουσική αυτού του δίσκου τον καιρό εκείνον θα μπορούσε να τρομάξει πολύ κόσμο, πραγματικά θα μπορούσε. Ασφαλώς, όντας εντελώς αντιεμπορικό, προκλητικό και αντισυμβατικό, το άλμπουμ πάτωσε σε επίπεδο πωλήσεων. Πήγε χειρότερα και από το ντεμπούτο.

Για δες όμως, πως έγινε και οι Velvet Underground, με το πέρασμα των χρόνων, στάθηκαν τόσο επιδραστικοί και καθιερώθηκαν ως ένα από τα σημαντικότερα συγκροτήματα της εποχής τους! Το «Sister Ray» θεωρείται πλέον ως ένα από τα τραγούδια-ορόσημα της εποχής, ενώ μεταγενέστερα μουσικά είδη όπως το Punk, το Noise Rock, αλλά και αρκετές εκφάνσεις της εναλλακτικής Art Rock μουσικής, χρωστούν σχεδόν την ίδια τους την ύπαρξη στο συγκεκριμένο άλμπουμ. Ρωτήστε συγκροτήματα όπως οι Sonic Youth, οι Jesus and Mary Chain, οι My Bloody Valentine…

Εν τέλει ο δίσκος συνιστά σχεδόν μια καθαρτική εμπειρία μέσα από ένα ανελέητο κύλισμα στη λάσπη και τον θόρυβο. Ένα άνοιγμα μυαλού (και το τελευταίο ερμηνεύστε το με όποιον τρόπο θέλετε!). «And then my mind split open», όπως γράφει και ο Lou Reed…

Γιατί να ακούσετε τον δίσκο: Γιατί θέλετε να πάρετε μια ιδέα ενός από τα πιο ακραία μουσικά πειράματα των καιρών του.

Γιατί να μη τον ακούσετε: Εδώ δεν έχουμε ανάλαφρη μουσικούλα, ούτε χαρούμενους ρυθμούς, ούτε μελωδίες, ούτε αγάπες, ταξίδια κι έρωτες.

Ο δίσκος σε μια πρόταση: Παρακμή και χάος

Top-Moments: Sister Ray, I Heard Her Call My Name, The Gift

Song: http://www.youtube.com/watch?v=7d69mDT11yI